Mevlid, Arapçadan Türkçeleşmiş bir kelime olup “doğum günü” demektir. Süleyman Çelebi, Bursa’da, Allah Elçisi’nin hayatını -doğumundan ölümüne- anlatan şiirini yazdıktan sonra (yıl:1410) bu şiir Muhammed (s.a.s)in doğum günlerinde okunmuş; halk tarafından benimsenerek günümüze kadar, bir numara olarak, gelmiştir.

Araplar ay takvimi kullandıklarından, güneş takvimine göre 10 gün önce gelen “Mevlid Kandili” bütün seneyi dolaşır. Osmanlılar, gökteki aya dayalı olan ve Allah Elçisi’nin Mekke’den Medine’ye göçünü başlangıç (0) alan hicri takvim kullanmışlardır. Cumhuriyet Dönemi’nde, Güneşe dayalı olan ve İsa'nın (a.s.) doğumunu başlangıç (0) alan Miladi takvime geçilmiştir.

Mevlid, son zamanlara kadar hicri takvime göre kutlanmış; 1989 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı, Muhammed (s.a.s)in doğum gününü, Devletin resmî takvimine göre kutlama kararı almış; o haftayı da “Kutlu Doğum Haftası” ilan etmiştir. Bu yüzden Miladi 20 Nisan’a denk gelen haftada çeşitli etkinlikler yapılmaktadır. Ancak aslında resmî ideoloji ile örtüşen bu hareket, TSK tarafından, tam da “28 Şubat Süreci’nde, 23 Nisan’a yakın olduğu için yadırganmış; 27 Nisan 2007’de jandarma önlemleri alınmıştır.

Mevlid Kandili’nin dönerli geldiği 25 Şubat (2010) gününde, herkes gibi ben de, kandil mesajı attım. Bu mesajda galiba “farklı bir şeyler” yazdım:

Selam,
Doğum günümüzü önemsiyor; kutlanmasından hoşlanıyoruz.
Bu Perşembe, Hz. Muhammed´in doğum günü ve mevlid kandili olarak kutlanıyor.
Düşünüyorum da, kısaca,
"Mevlid, milâd olmalıdır." diyorum.
Elimizin altındaki bir kitaptan veya yeni edindiğimiz bir kitaptan;
O´nu anlayabilmek için, bir kere daha hayatını okumalıyız.
Buna karar vermiş ve başlamışsak, Mevlid Kandili kutlanmış olur.
Yoksa "dostlar alış-verişte görsün" cinsinden bir kutlama olur.
Nitekim nice mevlid kandilleri kutladık ve gördük.
Ancak onlardan bize ne kaldı?

Dediğini yapmayan hocalar için, “Ele verir talkını; kendi yutar salkımı” atasözümüzün kapsam alanına girmemek için, elimi duvardan duvara kitaplıma uzattım. Kayseri Müftülüğü -2007 -Kutlu Doğum Haftası Hediyesi” olan “Örnek Kul Son Resul” kitabını aldım. Bu kalıcı hediyeden dolayı Kayseri Müftülüğü’nü tebrik ediyorum. Kalın bir kitap değildi; Kutlu Doğum Haftası’na kadar, okuyacaktım.  Okudum ve düşüncelerimi sizinle paylaşmak istiyorum.

Kayseri İ.H.L. Mezunu Prof. Dr. İ. L. Çakan, hadis bilginidir. Bu hafta dolayısıyla yaptığı konuşmaları derlenmiş; bir kitap hale getirilmiştir. Kitabın içeriği şöyledir:

“Siyasetli, İnayetli Muhammed” Burada Allah Elçisi’nin, insanları ilgi bilgi ve yeteneklerine göre değerlendirmiş olduğunun farklı boyutta misalleri verilir. “Siyasetli Muhammed” tamlamasındaki siyaset kelimesini bazıları politika anlayabilir. Aslında bu tamlama Ahmed Yesevî (ö:1166) patentlidir. “İşi bilme ve işi ehline verme” anlamına gelmektedir.  İsmail Lutfi Bey daha önce bu kitabına “Siyasetli Muhammed” adını vermiş ancak bazılarının içine sinmediği için değiştirmiştir. Bence değişmemeliydi.

Kitabın sonraki bölümlerinden “Diplomatik Misafirleri” kısmını görünce bu kanaatim daha da güçlendi. Bir hadis doktoru olarak, kitapları yoluyla hocam olan yazar burada “Uluslar Arası İlişkiler Öğretimi” ile meşgul olan fakültelerin, Rasul(a.s.)ın diplomatik yönünü araştırması gerektiğini vurgulamaktadır.  Tam burada söylemek istediğim bir şey var: 2000 başlarında, bir ticarî fuar nedeniyle, tercüman sıfatıyla Bağdat’a gitmiştim. “Oduncunun gözü omucada” derler; benim gözüm de kitaplardaydı. Diplomatik açıdan Allah Elçisi’nin hayatını anlatan yeni baskı bir kitap buldum. Yazarı “Uluslar Arası İlişkiler Fakültesi’nden biriydi. Dönüşte kitabı okudum ve bu alanda boşluk olduğu için, tercüme ettim. Adını  “Diplomatik Muhammed (s.a.s.)” koydum ancak tercüme -meramımızı anlatamadığımız için- bugüne kadar basılamadı. Kısmetinin açılması için dua ediyor, dualarınızı bekliyorum.

İsmail Lutfi Hocamıza ait “Örnek Kul Son Resul” adlı kitap,“Siyasetli, İnayetli Muhammed”(s.12), Allah Elçisi’nin “Şefkati (s.35), Hüznü (s.59), Sevinci (s.79), Özlemi (s.93), Zor Zamanları Aşma Yöntemi (s.101), Kültürel İlişkileri (s.113), “Diplomatik Misafirleri” (s.125), Hicretin İslami Yapılanmadaki Yeri (s.141), Medine Yönetiminin Tebliğ İşlevi (s.151 ), Veda Hutbesi ve Düşündürdükleri (s.161), Son İstekleri=Vasiyeti (s.171) ve bir sayfalık “Sonuç”tan (s.180)sonra kitabın kaynaklarıyla son buluyor.

Bir oturuşta olmasa bile, okuyacak kişiye göre, birkaç oturuşta okunabilecek bu kitap derin bilgi, sağlam kaynaklar ve yeni yorumlara dayanıyor. Ayrıca İsmail Lutfi Hoca’mın edebî bir üslubu var. Üslup deyip de geçmeyin. Rahmetli Necip Fazıl’ın “Çöle İnen Nûr” adlı kitabını, 30 sene önce okuduğumda bunu hissetmiştim. Her kitap/yazar O’nun ölümünü üzüntülü bir şekilde anlatırken NFK’nın edebî anlatımı hâlâ aklımdadır:

“Toprağın göğsü inip çıkıyor…” diyordu.

Mevlid’i bir “milâd” yapalım mı?

Danişmend Gazi Destanı, Battal Gazi’nin kızından torunu Melik Ahmed’in destanıdır. Niksar, Tokat ve çevresinde hâkimiyet kurmuştur. Melikgazi diye bilinen; “Kayseri Fatihi” Melik Mehmed Gazi O’nun soyundandır. Sultan Turasan ise Emir Ömer’in oğlu olup Melik Ahmed yani Danişmend Gazi ile birliktedir; Melik Ahmed’in dayısıdır. İkisi de Çeharbağ denilen bir yerde silah eğitimi yaparlar. Sultan Turasan Çeharbağ’da kalırken Melik Ahmed akşamları şehre döner ve ilim tahsil ederdi. Onun için Danişmend’dir.

Malatya halkı, Battal Gazi ve Abdulvehhab Gazi’nin ölümünden sonra toplanırlar. İleri gelenler içinde Eyyub vardır. Süleyman adlı bir yiğidi, Melik Ahmed ve Sultan Turasan’ı çağırması için gönderirler. Yolda karşılaşırlar ama kahramanlarımız Süleyman’ın niçin geldiğini kendisine söylerler. Çünkü Battal Gazi’nin torunları dedelerini rüyalarında görmüşler ve cihad için emir almışlardır.

Şehre döndüklerinde, 1067 yılının Receb ayının bir Cuma günüdür. Halk, karşılamak için, yola çıkmıştır. Sultan Turasan ve Melik Ahmed’in elini öperek bağlılık bildirirler. Melik Ahmed Cuma hutbesini okur; namaz kıldırır.

Malatya halkı, kâfirlerin bir araya gelerek Müslümanları öldürdüğünü; ikisinin birleşerek kâfirleri kırmalarını isterler. Melik Ahmed, Halife’nin izni gerektiğini söyler. Eyyüb ve Süleyman’ı yanlarına alarak Bağdat’a giderler. Eyyüb ve Süleyman, bu iki gencin Diyar-ı Rum’a fethe çıkması için izin isterler. Halife, Şam coğrafyasına işaret eder ancak veziri Halife’yi Rum illerine ikna eder. Ferman, at, hilat, asker ve mal alarak Malatya’ya döner ve asker toplarlar.

Sivas yönüne hareket eden orduda Sultan Turasan komutanlardan biridir. Ancak Melik Ahmed Gazi yolda, ordunun ikiye ayrılmasını teklif eder. Bizans kralı iki ayrı orduya karşı koyamayacaktır. Kendisi Niksar, Tokat, Amasya, Samsun ve Sinop tarafını hedef seçer. Sultan Turasan ise Kostantiniyye tarafını işaret eder. Malatya’nın ileri gelenlerinden Eyyub, veziridir.

Kayseri’den İstanbul’a… Aradan yıllar geçer. Rumlar, bu iki kahramana “cazu” derler. Onlara göre ise “Koyun sürüsü ne kadar çok olursa olsun / On’a bir kasap yeter.” Sultan Turasan –Rumların diliyle- Bizans İmparatoruna çok cefalar eder.

Kayseri/İncesu ilçesinin Tekke Dağı’nda, dağın adını aldığı “Şeyh Turasan Zaviyesi” vardır. Aslında Ürgüb’e bağlı Başdere Köyü eskiden “Sultanım Başköy” olarak bilinirdi. Bu sultan, o sultan olmalıdır; çünkü Danişmend Gazi Destanı’nda O’nun adı “Sultan Turasan’dır. Alaaddin Keykubat’ın hatunlarından, II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in anası yani “Valide Sultan” Hunat Hatun eliyle yaptırılan tekke/zaviye binası hâlâ yaşamaktadır.

Sultan Turasanla Şeyh Turasan Vakfiyesi arasında zaman farkı vardır. Bu yüzden birileri “tarihçiler, iki ismi karıştırıyor” diyebilir. Bir asır gibi bir zaman, dede-torun ilişkisi neden kurulmasın? Biz bu ilginin doğrudan olduğunu düşünüyoruz.

Sultanım Başköy’ün adı değiştiği gibi Turasan adı da Ürgüp’te bir şarap fabrikasına konmuştur. Hasan Turasan, şarap fabrikasını 1943 yılında Ürgüb’de kurmuş; adını da “Turasan” koymuş. Babası ona Hasan adını koyarken niçin koymuştu acaba?

Nereden nereye geldiğimizi anlatmak için bu iki gelişme ipucu vermektedir. Artık “kâfirlerin Müslümanları öldürmesine ve Battal Gazi torunlarının da kâfirleri kırmasına” gerek yok. Sosyolojik gerçek yerine “cuk!” diye oturmuştur. “Bir toplum kendini değiştirmeden Allah onlar hakkındaki hükmünü değiştirmez.”

http://www.edebiyatevi.com/yazi/32288_turasan.html

Kur’an ve tefsirde, ne zaman İsra suresi okunsa, “kurbanın hacca denk gelmesi” gibi, Miraç gündeme gelmektedir. Daha sonra da isra dokunulup geçilen bir hadise, Miraç ise tartışmaların odağında yer almaktadır. Klasik eserlere baktığımızda da önce isra hadisesi kısaca ele alınmakta arkasından Miraç tartışmaları başlamaktadır.

-           Oldu mu, olmadı mı?

-          Ruhla mı oldu, bedenle mi oldu?

-          Hem ruh hem bedenle mi oldu?

-          Nasıl oldu?

-          Neler oldu?

 Bu sorular, yoğun bir dini hava içerisinde, konuşulmaya devam etmektedir. BöylesiNE bir karmaşa yaşanan Miraç hadisesi – İsra değil- itikat yani iman konusu değildir.

Her Miraç Kandili geldiğinde bir rüzgâr esmekle Isra’ya dokunup geçen dindarlar, Miraç rivayetlerinin içine gömülmektedir. Öyle ki “adı konmuş bir gün ya da gece” varlığını hissettirmektedir Fakı vaizler, sofu şıhlar için hazır gündem oluşmakta, herkes ezberini bir daha tekrarlamaktadır. Ancak anma- kutlama anlatma ve benzeri eylemleri gerçekleşirken ümmetin ya da âlimlerin ayrıştıkları görülmektedir. Oysa ailenin aynı din, aynı Peygamber üzerinde konuşmalar cereyan etmektedir. Söylemin farklılığı, tarafların ayrıştıklarını göstermektedir.

Kur’an-ı Kerim esas alındığında Isra’nın varlığı bir gerçektir amacı ise bunalan Allah elçisinin moralini düzeltmek ve kimin peygamberi olduğunu ona göstermektir. Hemen Isra’ya eklemlenen miraca gelince, burada metodoloji olarak ayrıca ele alınmalıdır. Yani balığı yerken önce kılçığını ayıklamak gibi bir yöntemle, Miraç  Isra’dan ayrı düşünülmelidir.

-          İlk kaynaklarda ne kadar var veya sonraysa ne zaman başlıyor?

-          Hadis rivayet coğrafyasına göre, nerelerde geçiyor ? Mesela Yemen bu işin içinde var mı?

Aslında bu konudaki münakaşa, herkesin hadisleri savunma psikolojisinden kaynaklanıyor. Birileri peygambere iftira edilmemesi, diğerleri malzemenin yok sayılmaması için mücadele ediyor.

 “Olmasa, ne olur, ne kaybederiz” sorusunun  da sorulması lazımdır. işin doğrusu, bu rivayetler yerine isra suresinin 23-40 ayetlerinin konulması, hem de  Kur'an garantisiyle, uygun olur.

 İnsanoğlunun hikâyeye düşkünlüğü, ayrıntıya olan ilgisi ve olağanüstünün cazibesi bu hikâyelerin tutulmasını sağlamaktadır.

 Dinler tarihçilerinin dediği gibi, eğer bu Zerdüşt’ün miracı ise, Hazreti Muhammed'e uyarlanması mantıklı gözükmektedir. Ancak bütün dinlerde bütün peygamberlerin söylediklerinin “ortak paydası” olarak da karşımıza çıkabilmektedir. Yani “Suhufu İbrahim ve Musa” gibi.

Göğsün yarılması hikâyesini, en az 1000 yıl öncesinde, Zerdüşt’te görmekteyiz. Bu yüzden Hz. Muhammed'e uyarlanmış olması, çok doğal gözükmektedir.

Ortada Roma’yla didişen İran gibi köklü bir medeniyet, büyük bir devlet var. Hz. Ömer zamanında dengeler değişiyor ve “baldırı çıplak Araplar” “tacı- tahtı olan İranlıları” Kadisiye’de yeniyor. Bu durum,  bir açıdan ırk savaşı gibi gözükse de aslında Emevi öncesi hareketler din amaçlıdır. İran’ın milli dinini de alt eden Müslümanlık, o coğrafyaya giriyor. Ancak bu coğrafyanın genlerinde bulunan Zerdüşt dininin bir takım unsurlarının da İslam’a -yorum ya da “hadis adına”- girmiş olması, normaldir. Bunu, inançların hemen terk edilemeyeceği ya da benzerliklerin birbirlerinin yerine geçeceği şeklinde anlamak mümkündür.

Hadislerin tedvin edildiği dönemde Şia ve Sünni ayrışması büyük ölçüde tamamlanmış gözükmektedir. Bu iki mezhepten hangisine daha çok Zerdüşt’ün sindiğini düşünmek gerekir. Bu anlamda Şia’yı “Zerdüştlüğün yeni versiyonu” olarak ele almak yanlış olmaz. Ancak Sünni tarafın da bundan az çok etkilendiğini hesaba katmak gerekir.

“Bir delinin kuyuya bir taş atıp da 40 akıllının onu çıkaramayışı gibi”,  İslam’a girdiği düşünülen bu tip rivayetler, yüzyıllar boyunca, milyonlarca insanın, astronomik rakamlara ulaşan mesaisini boşa çıkarmaktadır. Sonuçta “bitmeyen hikâye” söylenmeye devam etmektedir. Onu, bir çırpı da yok saymak mümkün değildir. Çünkü geleneklerin kalkması için, en azından oluştuğu süre kadar, zaman gerekir.

Öylesine palazlanmış ve kaşarlanmış bir konuda, muhatapların “takım tutarak” kamplara ayrılmaları, karşı tarafı dinlememek için bir ortam hazırlamaktadır. Oysa “niyetin, üzüm yemek olması” gerekir, bağcıyı dövmek değil. “Benim babam Senin babanı döver”, “Benim düşüncem seninkinden doğrudur” gibi çocukça düşüncelerden sıyırarak, doğruyu bulma adına, iki taraf da gayret göstermelidir. Aksi halde “sağırların diyaloğu” sürecektir.

Bu yüzden kısaca önerimiz isra suresini okuyarak ilk ayetler de gece yolculuğu ve hikmetini kavramak, 20-40 ayetlerde müminin yücelmesi ve yükselmesi için konulan emir ve yasakları önce okumak, sonra da özümsemiş olmaktır. Yoksa bu güne kadar ne miraçlar yaşadık ve Allah'a ömür verirse, ne miraçlar yaşayacağız.

Selçuklular döneminde Anadolu’da resmi dil Farsça, bilim ve din dili ise Arapça’dır. Bu gelenek Osmanlılarda da sürmüştür. Ancak Türkçe’nin Anadolu’da resmi dil olarak ilan edilişi (13 Mayıs) , Karamanoğlu Mehmed Bey’in Konya’da vezir olduğu 1277 senesidir.*

Kayseri, Osmanlı Devleti öncesinde Karamanoğulları Beyliğine bağlıdır. Osmanlı’ya Fatih devrinde, geçmiştir. Fatih devri, Türkçe’nin kullanılması konusunda dev adımların atıldığı bir dönem olmasına rağmen, Kayseri’de görebildiğimiz ilk Türkçe kitabe olan Kurşunlu Camii kitabesi II. Selim devrine aittir.

Hz. Muhammedin’ (s.a.s) sözlerine hadis denir. Kayseri’de mimari eserlerde geçen hadisleri incelerken, 1753 tarihli bir çeşmede, yaşayan ilk Türkçe kitabe hadise rastladık. Bu çeşme, Çifteönü Camii’nin yanında, Mustafa Özgür İlköğretim Okulu'nun arkasında olup,  şu anda kullanılmamaktadır.

İlk yapılışı 1753 yılıdır. 1878 tarihinde Hacı Seyyid Mehmed Ağa tamir ettirmiştir. Beş beyitten oluşan kitabenin ikinci beytinin ilk mısraında  “Hayr-ı a’zam, su akıtmaktır buyurdu ol Rasûl” denilmektedir.

Hz. Muhammed(s.a.s.)e, kamu yararına hayır yapmak amacıyla, “Hangi hayır daha üstündür?” diye sorulunca “Su akıtmak.” cevabını vermiştir.  Rasûlün, “en büyük hayrın su akıtmak olduğu”nu buyurduğu ifadesi ise, hadis formunda söylenmiştir. Bu kitabe, Türkçe ifadeyle rastladığımız ilk kitabe hadistir.[1]

Bu hadisi hatırlatan bir çeşme kitabesi de Hunat Medresesi'nin giriş kapısının sağ duvarında, devşirme malzeme olarak bulunmaktadır. Kitabede "Bak, su hayrı efdalü'l hayr olduğundan" denilmekte, hadise telmih (gönderme) yapılmaktadır.

“En hayırlı amel hangisidir?” sorusu, soran kişinin durumuna, sorulan zamana ve mekâna göre değişik cevaplar alınan bir sorudur. Arabistan Yarımadasının Hicaz bölgesinde, 7. yüzyılda sorulan bu soru ve alınan cevap bugün önemli gözükmeyebilir. Bugünün anlatımıyla, “suyun petrol kadar değerli olduğu” düşünülürse, kullanım alanı da hesaba katılınca, önemi ortaya çıkar.

Afrika’nın her şeyini sömüren Avrupalı (özellikle Fransa çünkü 40 ülkenin resmi dili Fransızcadır. 14 ülkeden hâlâ sömürge vergisi almaktadır.) Afrikalıya suyunu çıkaracak teknolojiyi bile vermemiştir. Ülkemin insanı onlara (sadakay-ı câriye olarak) kuyular açmakta; açılışlar kutlama yapacak kadar sevinç kaynağı olmaktadır.

Arapça aslı "Sakyu' mai" olan cevap, tek cümleyle Türkçe'ye aktarılamayacak bir cevaptır. Suyu çıkarmak, hizmete hazır hale getirmek ve sulamak kavramlarının hepsini içine alır. Ayrıca, suyun sondajla çıkarıldığı günümüz teknolojisinde suyun bulunması, şebekeye bağlanması veya hazır suya birkaç taşla çeşme yaptırılması gibi kolaylıklar, yapılan işi günümüz insanının basit olarak algılamasına neden olabilir. Tarihi olayları kendi şartları içinde ele almak; değerlendirmek gerekir.

“En hayırlı amel, su akıtmaktır” hadisi bütün çeşmelerin alnında yazmasa da, özellikle o günkü şartlarda çeşme yaptıranların, bu enerjiyi nereden aldıklarını gösteren bir sözdür.[2]

Çifteönü Çeşmesi tamir kitabesi, Osmanlıca yani Türkçe yazılmış olmasının ötesinde, kitabelerde, özellikle ayet/ hadislerin Arapça yazılması geleneğinin aşılmasındaki sürecin ilk safhasını gösterir.  Bugünkü anlayış ve uygulamada hâlâ oraya gelinememiştir.  Türkçe’nin Resmi Dil olarak kabul edilişinin 740. yılı münasebetiyle bunu hemşerilerimize hatırlatmayı görev biliyoruz.   

Kuran’a göre, Adem’le Havva Cennet’te, şeytanın kandırması neticesinde “yasak meyve”yi tadarlar; birden çıplaklıklarının farkına varırlar. Birbirlerinin “avret mahalli”ni görürler. Bu durum karşısında, Cennet/ bahçe yapraklarından üzerlerine örtmeye başlarlar. O günden beri, elçilerin önderliğinde, insanlar için “örtünme medeniyeti” meydana getirilmiştir. Hayvanlar ise hâlâ, ilk günkü gibidir.
Son elçi Muhammed (s.a.s.) “Ben ahlakî güzellikleri tamamlamak için gönderildim” buyurarak bu “medeniyetin doruklarını” insanlara göstermiştir. O’nun sözleri hakkında, haberin geliş yolu nedeniyle ileri-geri bir şeyler söylense de Kur’an ayetleri ortadadır. Kur’an ayetleri hakkında ileri-geri konuşmak “mümin ve kâfir” olmakla ilgilidir. Kitabımızın ilk ayetleri “O’nda şüphe olmadığını” dile getirir. O karakutu’nun içindekilere inanmayacak kimse, o sayfaları açmamalıdır. Çünkü o müminler için “kılavuz kitap”tır.
Müminler için nikâh helal, zina haram kılınmıştır. Mümin erkek ve kadınlara, ayrı ayrı gözlerini harama dikmemeleri; apış aralarını korumaları emredilmiştir. Zahmet olmazsa, açıp okuyalım; 'her gelenin' dediğine kulak asmaktansa, Kitab’ımızın dediğine kulak verelim. Çünkü her gelenden bazılarının niyeti “hergelelik” olabilir. Tarikatçılar gibi.
Kur’an ve hadisin ışığında bir sonuca varan İslam âlimleri “avret mahalli” kavramını -erkek erkeğe ve kadın kadına- “göbekle dizkapağı arası” olarak belirlemişlerdir. Yağlı güreşteki “kisbet” ve hamamlarda kullanılan “peştamal” bunun geleneksel göstergeleridir.
Ne var ki ülkemizde bazı cemaatler (adlarının sonları -cı -ci, -cu diye bitiyor.), “takva” adına, kadınları “kendi aralarında bile/ kadın kadına” beze bürümek istemektedir. Erkek sineğin bile olmadığı bir kız yurdunda, gece tuvalete çıkan kız öğrenciyle "nöbetçi bayan öğretmen" arasında şöyle bir konuşma geçer:
- “Niye başın açık?!”
– Neden ki hocam, erkek yok?!
– Melekler rahatsız olur!
- ?!?!..
Aslında bu bayan “meleklerin cinsiyeti olmadığını” bilmektedir ancak “programlandığı gibi”, “grup/cemaat adına” hareket etmektedir. "Akıl tutulması" yaşadığının farkında değildir.
Mümin olan herkes arasında “avret mahalli” vardır ancak nikâhlı eşler arasında avret mahalli yoktur.  Biz göre kadın dışarıda bez bebek, evinde naylon bebek gibidir.
Dışarıda örtülü olan bayanı evinde açık gören komşu kadın sorar:
— Kız niye dışarıda örtülüsün de içerde açıksın?!
– Bura benim evim ve yabancı yok.
—Kız ben yatağa bile yazma/ yapıkla girerim.
– Niye?!
– Melekler rahatsız olması diye.
- Melekler erkek miymiş?
- Bilmem.?!.
Allah, her şey gibi insanı da çift yaratmıştır. Cinsellik, psikololojide bir güdüdür. Hem de "temel içgüdü". Yüce Allah zinayı haram ederken nikâhı helal kılmıştır. Kuran’a göre, eşler arasında mahremiyet yoktur; birbirine yorgan gibidirler. Siz “takva adına” nikahlı kadını evde/ yatak odasında bezlere bürürseniz, Adem’le Havva’nın ilk günkü manzarasının günlük hayatın bir parçası olduğu günümüzde, mümin erkeklerin ve kadınların “gözlerini harama dikmemelerini” nasıl beklersiniz?
Cezayir’de (1988), çeşitli milletlerden öğrencilerin bulunduğu yabancı dil okulunda, kadın-erkek ilişkilerini tartışıyorduk. Türk arkadaşlarımızdan biri İtalyan kıza: “Siz erkekleri tahrik ediyorsunuz? “deyince, “O sizin probleminiz!” cevabını vermişti.
Yoksa siz de mi öyle diyeceksiniz?
Geçen Mart ayı içinde gerçekleşen sanat müziği konserine gidip de tasavvuf musiki konserine gelmeyen " hani varya..." diye yineleyen ilçe müftüsü, kürsüde “mümin erkeklere söyle, mümin kadınlara söyle” ayetlerini anlatırken bunları da söylemelidir.  Üniversite mezunu tarikat önderi, sünnet diye, iki evlenirken “kadın anaların” (tarikatların kadınlar kolu) kadınlara, başlarında yazma/ yapıkla; “bez bebek gibi” yatağa girmelerini değil; girmemelerini söyletmelidir. Dışarıda -ve dahi teknoloji sayesinde içerde- bu milletin çocukları "muz gibi soyulmuşken", sayenizde gözü ve gönlü aç kalan müminlerin “gözlerini harama dikmemeleri” nasıl beklenir? Cinsellik güdüsü de Allah’ın koyduğu bir kanundur.
Adana’lı biri kışın Kayseri’ye gelir. Bir yerden geçerken köyün köpekleri saldırır. Yere eğilip taşlara sarılır. Buz tutan taşlar eline gelmemektedir. “Allah Allah!” der.
“Bu nasıl köy?! Köpekleri salıp taşları bağlamışlar!?!?
İslam, köpeklerin salınıp taşların bağlandığı bir din değildir.

“Oku diye başlayan bir Kitab’a inananlarız” diye söze başlarız ama baştan bir yanlış yaparız. Çünkü cümle bitmemiştir. Sorulursa “Seni yaratan Rabbinin adıyla” diye ekleriz. Oysa cümleyi baştan doğru kurmak gerekmektedir. Yani “Besmele’yle oku” demektir.[1]

Çoğu zaman okuduğumuz “Besmele”nin anlamını da bilmeyiz. Alıştığımız için “Bismillah” deriz. Kur’an’ı okumak işin bir tarafı. Öteki tarafı anlamak. Okuduğumuzu anlamadan yüzyıllardır Kur’an okumaya devam ediyoruz. Sanki aramızda gizli bir anlaşma var: Kur’an’ı anlamamak için. Oysa oku diye başlayan bu Kitap Araplara Arapça olarak inmiştir. Anlasınlar diye… Nitekim bunun mantıksız olacağı Kur’an diliyle: “E-ağcemiyyun ve Arabî”[2] diyerek vurgulanmıştır. Hafızlar, Kuran’ı tecvidle okuyanlar burayı iyi bilirler çünkü tecvid, bir cümleyi en güzel şekilde söylemenin adıdır. Anlamını özellikle yazmıyoruz, merak eden evinde bulunması gereken tercümeden alıp okusun. Merak etmiyorsa zaten okumasına gerek yok.

Kur’an’ın “anlaşılsın, düşünülsün” diye gönderildiği hakkında o kadar çok ayet var ki… Mesela adınız Yusuf ise Yusuf Suresi’nin başına bakın. Sadece bu konudaki ayetlerin yazılması bir makale oluşturur.

Biz Müslümanların Kur’an okuma sorunu yok; anlama sorunu var. Kur’an’ın Arapça olması buna biraz engel ama tek engel değil. Büyüklerimiz, “Anlamak isteyene sivrisinek saz, anlamak istemeyene davul-zurna az.” demişler. Okumak istediniz de tercüme/meal mi bulamadınız?!. Arayınca neler neler buluyoruz. Allah akıl-fikir vermiş ya. Kullanınca…

Kur’an’ı ezbere bilene “hafız” denir. Geçen yıl ‘Kayseri Hafızlar Derneği’ bir yarışma düzenlemişti: “Meal Yarışması” Hafızlar Birliğinden meal yarışması yani Kur’an’ı anlama yarışması… Bunu duyunca çok sevinmiştim. Bu yazının aslını da geçen sene yazmıştım ama yayınlamak nasip olmamıştı. Ancak yetenekli öğrencilerimi yönlendirdim:
”Aman bu yarışmaya katılın.” dedim. Ya ben?! Ben de katılacağım. Bu yarışa katılmalıyız; ‘Kur’an’ın neresinde olduğumuzu anlamak için.’

Dünyayı bilmem ama Türkiye’de en çok okunan ve satılan kitap Kur’an’dır. Buna rağmen, Kur’an’a inananlar takımında beklenen gelişme olmuyorsa, bir yerlerde yanlışlık var demektir. Bu bakımdan Hafızlar Derneği’nin tesbiti, tesbitin ötesinde teşhistir. Bu kelimeyi özellikle kullanıyorum. Kur’an’ın “şifa” olduğunu duymuşsanız, teşhisle ilgisini kurarsınız. Kendilerini tebrik ediyorum. Okuduğumuzu, dinlediğimizi anlamıyoruz; ağzımızdan çıkanı kulağımız duymuyor.

Bir başka yanlış da Kur’an’ın ölülere okunması. Rahmetli Akif’in: (ö:1936)

“İnmemiştir hele Kur’an bunu hakkıyla bilin
Ne mezarlıkta okunmak ne de fal bakmak için!”[3]

şiirini okumayan imam-hatip, duymayan cemaat yoktur. Ben ise yıllarca “Yasin Yasin’e Karşı” isimli makalemi bir türlü yazamadım. Çünkü sorun Yasin’i okumamakta değil, anlamamaktaydı. Ben de yıllarca Yasin’i okumuş; Yasin’in “Yaşayan dirileri uyarmak için” [4] gönderildiğini kırkından sonra öğrenebilmiştim

PİŞMİŞ AŞA SOĞUK SU KATMAK

Geçenlerde tv kanallarını gezerken, bir bayanın erkek bir profesörü konuk ettiği bir programa takıldım. Konuşulan kadın hakları, alan ise ‘Müslüman olmamız nedeniyle’ İslam’dı. Ancak konuk ‘kayıtsız-şartsız’ olmadığı için, yüzündeki gülümsemesiyle, savunma psikolojisi içindeydi. Yapımcı hanım konuğuna, muhtemelen ‘kadınlar adına’ soruyordu ama yoruyordu. ‘Az zamanda çok şey yapmak’ kaygısıyla, konu anlaşılmadan bir başkasına geçiliyordu. Eşitlik, kadının eksikliği, aile reisliği, kadının şahitliği vb. Sık karşılaşılan bir durum olduğu için kanala, kadına ve konuğa dikkat etmeden; fazla beklemeden geçtim. Ancak aklıma da bazı şeyler takılmıştı.

Kahvaltı sonrası, bu hafta okumakta olduğum yaklaşık 10 yıl önce yayınlanmış “Sünnet” adlı el kitabını elime aldım. Sünnetin Çağdaş Boyutu’nu ele alan bölümde, “Hz. Peygamber’in Sünnetinde Kadın” başlığını okurken, akşamki olayla örtüşen bir yere geldim. Yazar, İngiltere’de doktora yapmış bir ilahiyatçıydı. Çağdaş değerlere dokunurken kadına ayırdığı sayfalar daha fazlaydı. Bir yere gelince, konunun ve sorunun akşamki programla örtüştüğünü gördüm. Bakalım, ilahiyatçı konuyu nasıl sunacaktı?

Konu, Allah Elçisi’nin (s) bir bayram namazında ‘kadınlara özel konuşması’nda, “akılları ve dinleri eksik olduğu” noktasındaki söylemdi. Kadınlardan birinin nedenini sormasına karşılık “akıl eksikliği, iki kadının şahitliği, din eksikliği de âdet günlerinde namaz ve oruçla ilgili ayrıcalıklı” olmalarıydı. Hadisin Buhari, Müslim, Nesai ve Malik tarafından rivayet edilmiş olması; uydurma demeyi güçleştirmekteydi. Yazarın çekinceleri vardı: Söz, Hz. Peygamberin ağzından çıktığı gibi mi aktarılmıştı? Aktarıldıysa, mevcut durumdan hareketle mi söylemişti? Medine’de Müslümanlar Yahudilerle birlikte yaşamaktaydı. Yahudi kültüründe, ay hali günlerinin kadının dindarlığı zayıflattığı şeklindeki yargı, popüler kültürün anlatım unsuru olarak kullanılmış olabilirdi. Genelde ‘bağlamından soyutlanıp dünyamıza aktarılan cümlelerin yanlış anlaşılacağı’ düşüncesine katılıyoruz ancak Yahudi’lerin aksine sünnetler koyan Allah Elçisi’nin ‘popüler Yahudi kültürünü anlatım unsuru olarak kullanmış olması’na katılmamız mümkün değildi.

Sorunun çözümü yine yazarın “hadis koleksiyonlarının yeterli bir değerlendirmeye tabi tutulmadan, sanki doğrudan ‘Allah Rasulü konuşuyormuşcasına’ genel okuyucuya sunulmasının sağlıklı bir tutum olmadığı” düşüncesinde yatıyordu.  Çünkü Abdulah b. Mesud (ö.32/652) ve hanımı Zeyneb’in hâdisede yer aldığı bu cümleler, yukarıda sıralanan hadiste marka olmuş kitapların otoritesiyle, doğru olarak algılanmaktadır. Ancak Hz. Peygamber’in insan olduğunu vurgulandığı Kur’an’dan hareket edersek “Beşer, şaşar” sözü, bu kişiler için de geçerlidir. Nitekim Buhari’in (ö.256/870) hocası Humeydî’nin (ö.219/834) eserinde geçen kayıtta, soruya verilen cevap Abdullah b. Mesud’un yorumu olarak yer almaktadır. Sahabe sözünün Allah Elçisi’inin (s) sözüne karışması hadis ilminde, ‘idrac’ adıyla ele alınmaktadır. Biz ise bunu “pişmiş aşa soğuk su katmak” deyimiyle anlatmak istiyoruz. Burada söz karışması olduğunu Kamil Çakın 1998’de yazdığı bir makalesinde açıklamaktadır.

Keşke, adını bilmediğim konuk bundan haberdar olsaydı. Keşke bu kitabı yazan akademisyen Çakın’ın ‘Kadınlar ile İlgili Bir Hadis ve Değerlendirilmesi’ makalesini okumuş olsaydı? Bir A4 sayfasına sığmamak zorunda olan bu konuyu, sıcağı sıcağına ortaya atmadığım için ‘keşke’ demektense, yazayım istedim. Kasıt olmaksızın pişmiş aşa soğuk su katılmış olduğunu haber vereyim. Konu ilgi alanına girip de bir yorumla katılmayanlar veya paylaşmayanlar için üstadın: “Hedefe varmayan mızrak utansın” şiirini hatırlatmak isterim.

Eşitlik, eksiklik, ailede reislik gibi konulara gelince… Müslümanlığın yumuşak karnıymış gibi sürekli dürtenlere sormak isterim: Müslüman-gâvur, her dinden oluşan 21. yüzyıl dünyasının 200’den fazla ülkesinde, yaşanan bir olgu olarak, kadınların neden devlet başkanı olamadıkları size yadırgı geliyor mu?

http://www.edebiyatevi.com/yazi-guncelle/146520_pismis-asa-soguk-su-katmak.html

Danişmend Gazi Destanı, Battal Gazi’nin kızından torunu Melik Ahmed’in destanıdır. Niksar, Tokat ve çevresinde hâkimiyet kurmuştur. Melikgazi diye bilinen; “Kayseri Fatihi” Melik Mehmed Gazi O’nun soyundandır. Sultan Turasan ise Emir Ömer’in oğlu olup Melik Ahmed yani Danişmend Gazi ile birliktedir; Melik Ahmed’in dayısıdır. İkisi de Çeharbağ denilen bir yerde silah eğitimi yaparlar. Sultan Turasan Çeharbağ’da kalırken Melik Ahmed akşamları şehre döner ve ilim tahsil ederdi. Onun için Danişmend’dir.

Malatya halkı, Battal Gazi ve Abdulvehhab Gazi’nin ölümünden sonra toplanırlar. İleri gelenler içinde Eyyub vardır. Süleyman adlı bir yiğidi, Melik Ahmed ve Sultan Turasan’ı çağırması için gönderirler. Yolda karşılaşırlar ama kahramanlarımız Süleyman’ın niçin geldiğini kendisine söylerler. Çünkü Battal Gazi’nin torunları dedelerini rüyalarında görmüşler ve cihad için emir almışlardır.

Şehre döndüklerinde, 1067 yılının Receb ayının bir Cuma günüdür. Halk, karşılamak için, yola çıkmıştır. Sultan Turasan ve Melik Ahmed’in elini öperek bağlılık bildirirler. Melik Ahmed Cuma hutbesini okur; namaz kıldırır.

Malatya halkı, kâfirlerin bir araya gelerek Müslümanları öldürdüğünü; ikisinin birleşerek kâfirleri kırmalarını isterler. Melik Ahmed, Halife’nin izni gerektiğini söyler. Eyyüb ve Süleyman’ı yanlarına alarak Bağdat’a giderler. Eyyüb ve Süleyman, bu iki gencin Diyar-ı Rum’a fethe çıkması için izin isterler. Halife, Şam coğrafyasına işaret eder ancak veziri Halife’yi Rum illerine ikna eder. Ferman, at, hilat, asker ve mal alarak Malatya’ya döner ve asker toplarlar.

Sivas yönüne hareket eden orduda Sultan Turasan komutanlardan biridir. Ancak Melik Ahmed Gazi yolda, ordunun ikiye ayrılmasını teklif eder. Bizans kralı iki ayrı orduya karşı koyamayacaktır. Kendisi Niksar, Tokat, Amasya, Samsun ve Sinop tarafını hedef seçer. Sultan Turasan ise Kostantiniyye tarafını işaret eder. Malatya’nın ileri gelenlerinden Eyyub, veziridir.

Kayseri’den İstanbul’a… Aradan yıllar geçer. Rumlar, bu iki kahramana “cazu” derler. Onlara göre ise “Koyun sürüsü ne kadar çok olursa olsun / On’a bir kasap yeter.” Sultan Turasan –Rumların diliyle- Bizans İmparatoruna çok cefalar eder.

Kayseri/İncesu ilçesinin Tekke Dağı’nda, dağın adını aldığı “Şeyh Turasan Zaviyesi” vardır. Aslında Ürgüb’e bağlı Başdere Köyü eskiden “Sultanım Başköy” olarak bilinirdi. Bu sultan, o sultan olmalıdır; çünkü Danişmend Gazi Destanı’nda O’nun adı “Sultan Turasan’dır. Alaaddin Keykubat’ın hatunlarından, II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in anası yani “Valide Sultan” Hunat Hatun eliyle yaptırılan tekke/zaviye binası hâlâ yaşamaktadır.

Sultan Turasanla Şeyh Turasan Vakfiyesi arasında zaman farkı vardır. Bu yüzden birileri “tarihçiler, iki ismi karıştırıyor” diyebilir. Bir asır gibi bir zaman, dede-torun ilişkisi neden kurulmasın? Biz bu ilginin doğrudan olduğunu düşünüyoruz.

Sultanım Başköy’ün adı değiştiği gibi Turasan adı da Ürgüp’te bir şarap fabrikasına konmuştur. Hasan Turasan, şarap fabrikasını 1943 yılında Ürgüb’de kurmuş; adını da “Turasan” koymuş. Babası ona Hasan adını koyarken niçin koymuştu acaba?

Nereden nereye geldiğimizi anlatmak için bu iki gelişme ipucu vermektedir. Artık “kâfirlerin Müslümanları öldürmesine ve Battal Gazi torunlarının da kâfirleri kırmasına” gerek yok. Sosyolojik gerçek yerine “cuk!” diye oturmuştur. “Bir toplum kendini değiştirmeden Allah onlar hakkındaki hükmünü değiştirmez.”

Biz, öylesine değiştik.

KUKLA MUKLA

Alan değiştirerek dinlenmek için TV kanallarını gezerken, ‘yalan’ üzerine söz eden bir programa rastladım. Aile içi sorunları çözmeye çalışan, seans uygulayan ‘bir bilen’ vardı. Program sonunda, kızının yalan söylemesini engellemeye çalışan annenin yönlendirilmesi ve bazı şeylere ikna edilmesi ötesinde bir de hediyesi vardı: Uzun, kırmızı burunlu Pinokyo kuklası. Kendisi yalan söylediği için kızı yalana doğru kayan konu mankeni annenin yüzüne açıkça söylenemeyen gerçek, ‘kendisini annesinin kollarına bırakmış çocuğun aslında annenin kuklası olduğu’ mesajını içinde barındırmaktaydı.

Konu yalan olunca, eğitimci eline pinokyo kuklasını alınca, bu kişinin dünyadan haberdar olduğu ve evrensel değerlerden yararlandığı akla gelebilir. Ben Pinokyo’nun hikâyesini kitabından (Pinocchio, 1883) okumadım ama radyo programlarından, çocuklarımın izlediği çizgi filmlerden (Walt Disney, 1939) biliyorum. İşin özü, mesajıdır. İtalyan bir yazarın (Carlo Collodi)  “Yalan söylersen burnun uzar” diyerek çocuğu yalandan kaçındırmaya çalışması. Yani Hıristiyan Batı kültürünün ürünü. Aslında yalan, bütün dinlerde yasaktır. Hıristiyanlık dininin bu konuda günahı yoktur. Ama bu kültürün hâkim olduğu insanlar öyle midir? Çocuk, yalan söylediğinde burnunun uzayacağına çocukken inanır. Ama hep çocuk mu kalacak? Bilinçli veya bilinçsiz, ilk yalan denemesinde elini burnuna götürünce, olanlara inanamayacaktır. İkinci ve üçüncü denemede ise, ‘yalan söylememesi için kendisine yalan söylendiği’ anlaşılacaktır.

Bizim kültürümüzde de, çocuklara yönelik  ‘Yalan Söyleyen Çoban’ hikâyesi vardır. Ama bu hikâye, baştan sona doğrudur. Pinokyo öyküsü baştan sona yalan olduğu gibi. Ama nedense, Pinokyo prim yapmaktadır. İthal malı olduğu için mi? Programda geçmedi ama uzmanımız bu hikâyeden haberdar olmalıdır. Ben şahsen, körün gördüğü, sağırın duyduğu bir hikâye diye biliyorum.

Pinokyo öyküsü aslında batı dünyasının çocuklara söylediği ilk yalan değildir. Yine batı kültüründen öğrendiğimize göre, yeni yılın ilk gününde çocuklara hediye verilir. Hediyeyi anne-baba alır ama çocuğa bir Hıristiyan papazı getirir: Noel Baba. Çocuk -ne kadar çocuk olsa da- kapıdan girip çıkanları gördüğü/bildiği veya göreceği/bileceği için, neden görmediği sorusuna hazır don biçilir: Noel Baba bacadan inmiştir!

Böylesine yalanla dolu kültüre rağmen bizdeki yalan ve kandırmanın çokluğunun izahı, konu mankeni anneye söylenemeyen gerçekte gizlidir.

Pinokyo kuklasının ‘Truva atı’ gibi evin içine girmesine gelince, cevabı o kadar basit değildir.

Biz ‘yalan söyleyen çoban’ öyküsünü bilmemize rağmen yalancı, kandıran, aldatan oluyorsak; “Aldatan bizden değildir’ buyuran Allah Elçisi (s) kimin peygamberidir?

Batılılar, Pinokyo ve Noel Baba yalanlarını, büyüyüp baba olunca da çocuklarına anlatmaya devam ediyorlar, buna rağmen bizim kadar yalancı değillerse, işin sırrı nerede gizlidir?

Kur’an’daki kısacık Asr Suresi’ne zamana yeminle, zarardan kurtulacaklarına inanmakla birlikte inancının gereğini yapanlar olduğu söylenmektedir. İnanılanın gereğini yapmaksa, çeşitli vesilelerle, 70 kere yinelenmektedir.

 Peki, ‘Yalan Söylemeyen Çoban’ hikâyesi de var mı?

Evet, öyle birini bulan Hz. Ömer, delikanlıyı devlet işinde görevlendirmiştir.

Yüklü bir mesaj içeriğiyle ‘kukla’ hediye ederken kukla olduğunun bilincinde olmayan eğitimcinin yerine kendimi koyan ben, kendimden utandım. Böylesine açık yalan sembolü olan somut kuklanın, ‘Truva atı’ olarak, çocuğunu yalandan korumak isteğinde bulunan konu mankeni annenin odasına girmesi, öncelikle ‘bir bilen’ uzmanın beynine girmesinden sonra gerçekleşmiştir.

Kültür emperyalizmi dedikleri bu mu acaba?

http://www.edebiyatevi.com/yazi-guncelle/145802_kukla-mukla.html

Çoktandır yazmıyorum. Akademiye geçtikten bu tarafa baktım da köşe yazım yok. O zaman da “Yazmak için, kızmak lazımdır” demişim. Karga/ saksağan, kekliğin sekişine özenmiş; ona benzemek istemiş ama bu arada kendi yürüyüşünü unutmuş: Bu yüzden bir kayar, bir sekermiş…

Üniversitede olmak ve şu günlerde 2000 sonrası kuşaklarla uğraşmak “Z Kuşağı” hakkında yapılmış bir yüksek lisans tezinden üretilmiş makaleyi okumamı gerektirdi. “Kendim için” okumuştum ama altını çizdiğim cümleler, düştüğüm notlar bende bir kıvılcım oluşturdu. Düşüncelerimi sizinle paylaşabilirdim.

Din Sosyolojisi’nde, muhafazakâr ailelerden gelen, İHL ve Kur’an kursu ağırlıklı, 15-20 yaşları arasında 20 kadar genç üzerinde yapılmış yeni (2020) bir anket. Kuşaklar için ABC kullanılmıyor. Bizim '68 kuşağı' dediğimiz; sağ-sol adına birbirine düşman olanlara X, 80 devriminden 2000’e Y kuşağı diyorlar. 

Sosyoloji’nin bilim olarak çıktığı kaynak, kurallarını da koyuyor. Araştırmacı 'İnanç, ibadet, tecrübe, bilgi ve etki' şeklindeki beş boyutlu dindarlık yaklaşımından hareketle Z Kuşağının din algısını ortaya koymaya çalıştık" derken benim aklıma "itikad/inanç, ibadet, muamelat, mücazat, ahlak” boyutları düşüyor.

Araştırmacı, “Y Kuşağı internet öncüleriydi” derken “Z kuşağı, akıllı telefonla yatıp akıllı telefonla kalkıyorlar.” “Emoji diline yöneliyorlar.” Yüzyüze olmaktan rahatsız, sanal iletişimden hoşlanıyorlar. Bu durum yalnızlığı giderir gibi gözükse de fiziki yalnızlığı yaşıyorlar. Facebook ebeveynlerinin kuşağına ait olup Instagram ve Twitter’da vakit geçiriyorlar. Y kuşağının ortalama dikkat süresi, 12 saniye iken Z kuşağının 8 saniyedir."

 Torunum Berat'tan biliyorum: "Çıkıldım!" diyor; hemen sıkılıyorlar.

“İnternet ve sosyal medya sayesinde, tüm dünyada küreselleşme ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle beraber sınırların aşıldığını ve evrensel anlamda benzerlikler görüldüğünü, tüm dünyada gençlerin de birbirine benzediği" müthiş bir gerçek. Bizlerin “aile, okul, sokak” dediğimiz eğitim sürecinin hepsini sollayan değil; sağlayan bir şey ortaya çıkmıştı. Üniversiteye daha iyi bir işe girmek, daha çok para kazanmak için geliyorlardı; hocayı da "kredi ve diploma almak için" dinliyor gözüküyorlardı. Pandemi onlara yaradı; devam, dinleme, bilme zorunlulukları yok. Üstelik, kopye imkanları çok. Tek sıkıntıları, ailelerinin yanında olup yeterince özgür olamamak.

Lise ve Üniversite karışımı deneklerde İmam-Hatipli Meryem'in: “Fıkıhçımız sürekli bize şey diyor -bunu söylemesi de açıkçası beni çok rahatsız ediyor- işte “dinle ilgili bazı konularda aklınızı kullanmayacaksınız” diyor ve hani bu çok sinirimi bozan bir cümle “aklınızı kullanmayacaksınız”. Yani o zaman öyle bir şey diyor da aklınız kullanmayıp o zaman duygularımla iman ediyorsam beni bundan yargılamaması gerekir gibisinden diye düşünüyorum. Dinle ilgili konularda aklın kullanılıp/ kullanılmaması meselesi, Meryem gibi birçok gencin ikilem yaşamasına neden olmuştur. Ama susuyorlar; diplomayı alana kadar. Ama ben soruyu kendim sormuşumdur? - Hangi akıl? Akl-ı selim mi? Einstein'ın aklı mı? Benimle yaşıt olan Bill Gates'in aklı mı? Fıkıhçı Selim'in aklı mı?

Ayşe'nin "Sosyal medya için bir fıkıh yazıyor ama adam sosyal medya kullanmayı bilmiyor." dediği, sosyal medyanın farkında olan ama benim gibi dinazorları kullanan kesimler ya uyutuyor, ya da uyuşturuyorlar. “Cuma günleri ve Kandillerde mesaj paylaşır mısınız? sorusunu genellikle gülümseyerek yanıtlayan görüşmecilerimiz, bu mesajların daha önceki kuşaklara ait kutlama pratikleri olduğunun altını çizmektedirler."

"X, Y kuşağı eşcinselliğe aktif bir karşı çıkışla yaklaşırken Z Kuşağı, “Linç yeme” çekincesi yüzünden pasif bir kabulleniş sergilemektedir." Sosyolojinin “Habitus” dediği şeyi Cüneyd-i Bağdadî'nin (ö.911) farklı bir bağlamda söylediği ‘Suyun rengi, kabın rengidir’ sözü anlatmaktadır. Konumuz bağlamında, kişisel ve toplumsal çevre olarak düşünmek gerekir. Yani bundan sonra ‘suyun rengi kabın rengi’ olmaya başlayacaktır. Mesela “Hasan: ilk kadınlarla el sıkışmıyorduk. Sonra edebiyat hocamız, bunun aslında çok gurur kırıcı bir şey olduğunu anlattı. Sonra bana makul geldi” diyor. Oysa edebiyatçı bir şey daha diyordu: “Elimi beş yerinden dağladı beş parmağın/ Bağrımda da yanmadık bir yer bırakmadan git/ Bir yarın göçtüğünü, çöktüğünü bir dağın/ Görmemek istiyorsan ardına bakmadan git! (Faruk Nafiz Çamlıbel).

5’den seçmeli soru testi çözenler iyi bilirler: “Doğrunun en büyük düşmanı, doğruya en yakın yanlıştır.” Çeldirici… Çeldirici mantığını kabullenenler, İnsan şeytanını da kabullensinler… Bu edebiyatçı gibi.

Araştırmacı, "Hz. Peygamber’in 'Kişinin dini, arkadaşının dini gibidir.' (Tirmizi, Zühd, 45. Ebu Davud, Edeb, 16) Hadis-i Şerif’i, Bourdieu’nün akademik dilde ‘sosyal sermaye’ olarak adlandırdığı olguya işaret etmektedir." derken, Din sosyolojisinin doğal sonucuna köprü attığını görüyoruz.

Z kuşağının okumayacağı bu yazıyı X kuşağı okurdu ama tükendi. Şiiri makaleye tercih eden Y kuşağı da zorlanarak okuyabilir. Bu yüzden, size zorlamak istemiyor; sözü burada kesiyorum.

AHMED REMZİ "DEDE"

Bu dede, torunun dedesi değil; Mevlevi dedesi olup, büyük bir mevkidir. Ama bu yazıda, torunla da  ilgilidir.

Ahmed Remzi, 1872’de, şimdi Kale’nin batısında, “Vakıf İşhanı” olan Kayseri Mevlevihanesinde, Kadriye Emetullah Hanım’dan dünyaya gelmiştir.

 İlk eğitim/öğretimini Mevlevi şeyhi babasından (Süleyman Ataullah Efendi-ö.1913) almıştır. Yani Mevlevi tekkesi ve terbiyesi içinde doğup büyümüştür.
Kayseri’nin köklü ailelerinden Göncüzade Nuh Efendi’den (ö.1893) –ki eniştesi olur- özel dersler, diplomasını ise Mürid-zade Ali Efendi’den almıştır. Hisarcıklızade Sâlim Efendi, Yazı İşleri Müdürü Sami Efendi, Ahmed Remzi’nin ilk yazdığı şiirleri düzelterek ondaki yeteneğin gelişmesine yardımcı olmuşlardır.
Feyzioğlu ailesine mensup Feyzullah Efendi’nin (ö.1810) kızı Esma Hanım’la evlenmiş, Zehra, Lütfiye, Lebibe adında üç kızı olmuştur.

1892’de İstanbul’a giderek Yenikapı Mevlevihanesi’nde misafir kalmıştır. Bir sene sonra Kayseri’ye gelip din/ahlak ve Farsça hocası olmuştur. Bu sırada “Nazım Paşa” Kayseri valisidir.

Konya ve Kütahya’dan sonra 1909’da Kastamonu Mevlevihanesi şeyhi olmuştur. Vali Süleyman Nazîf(ö.1927), "Şeyhliğiniz babadan kalma mı?" diye sorduğunda “Allah vergisidir; babam Kayseri mevlevîhanesi şeyhi olup; halen hayattadır” cevabını vermiştir.

Halep, Antep, Kilis, Urfa, Şam, Trablus, Kudüs’e gitmiş; 1913’de Halep Mevlevihanesi şeyhi olmuştur. Bu sırada babası rahmetli olmuştur. Babasının mezarı, Seyyid Burhaneddin Türbesi içindedir.

1915 yılında Filistin cephesine gitmiştir. Birkaç sene Şam’da Emevi Camii’nde Mesnevî okutmuştur. Sonra Haleb’e, Haleb’in istilası üzerine İstanbul’a dönmüştür.

1924’da Üsküdar Mevlevihanesi şeyhi olmuştur. Ancak Eylül 1925’de “Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması” üzerine Üsküdar Selimağa Kütüphanesi Müdürlüğü’ne getirilmiştir.

Torunu Nuri’nin dedesi olmasının ötesinde Mevlevi dedesidir. Mevlevî dedeliğini anlatabilmek için, özel bir yazı gerekir. Arapça, Farsçayı ana dili gibi bilen Remzi Dede, 1928’deki harf devrimiyle yaşadığı açmazı ya da çıkış yolunu yine şiirle dile getirir:
 
Akran oldu şimdi gerçek/ Nuri bana ben Nuriye
Yeni harfi öğretecek/ Nuri bana ben Nuriye
Türk harfinin heceleri / Âlim etti niceleri
Ders veriyor geceleri/ Nuri bana ben Nuriye
Müsâvidir bilen ile / Cahil denen kimse bile
Beraberiz şimdi hele / Nuri bana ben Nuriye
Yaşta büyük küçükse de / Emsâl oldu torun dede
Yanlış bulur alfabede/ Nuri bana ben Nuriye
…………………………………………..
Latin harfi diyen mi var /Türklüğüne çıktı karar
Zanneyleme aslın sorar / Nuri bana ben Nuriye
Destan bitti ne dersiniz / Okuyunuz isterseniz
Âferinler vermekteyiz/ Nuri bana ben Nuriye…

1931 yılında, “Saç ve sakalı ağarmış, kısa boylu, zeki bakışlı, sevimli yüzlü bir zat” diye tarif edilmektedir.

1934’de kanun gereği, “Akyürek “ soyadını almıştır.

Ankara’da, kızlarının yanında kalırken, zamanın M. E. Bakanı Hasan Âli Yücel tarafından, Ankara Eski Eserler Kütüphanesi’ne müşavir olması istenmiştir. Hayatının son yıllarını da burada hizmetle geçirmiştir.

Çağdaş Prof. Hasibe Mazıoğlu bu sırada öğrencisi olmuştur.

19 adet basılmış, 6 tane basılmamış kitabı bulunmaktadır.

Etkisinde kalarak Müslüman olan kişilerden biri, Talaslı Abdulkadir Keçeoğlu olup Yaman Dede (ö.1962) diye bilinir.

Ölümünden sonra Kayseri’ye gelen Bayrak şairi Arif Nihat Asya (ö.1975) 1933 yılında Üsküdar Selimağa Kütüphanesinde keşfettiği A. Remzi Dede için; "O benim manevî hocamdır" demiştir. Esasen o muazzam “Naat’ ı yazabilmek için, böyle bir ustadan ders almak gerekir.

Son nefesini baba yurdunda vermek arzusuyla Kayseri’ye dönmüş; 6 Kasım 1944 tarihinde hayata gözlerini yummuştur. Seyyid Burhaneddin Türbesi önüne gömülmüştür.

Abdullah Develioğlu der ki: “O zaman Kayseri müftüsü idim. İftihar vesilesi olan bu hemşerimizin cenazesinde bulundum.”

Bu vesileyle, kendisini rahmetle anıyoruz.

Kullandığımız miladi takvim, İsa (a.s)ın doğumunu sıfır sayarak başlayan bir takvimdir. Buna göre, yeni bir doğum yılına daha giriyoruz. İsa’dan 6 asır sonra gelen Muhammed (s.a.s.) ve getirdiği Kur’an konuyu netleştirse de ne zamandır aklımız karışık. Baskın Avrupa kültürü, “ehl-i kitap” bilgileriyle yoğrulmuş olduğundan; yer yer Hıristiyan bakış açısını yansıtmaktadır. İsa’nın doğumunu kutlayanlar da aslında “işlerine gelen işleri” yapmaktadırlar.
Filistin’de doğan, büyüyen, yeni bir dinin elçisi olan ama kucağında büyüdüğü Yahudiler tarafından ümüğü sıkılan İsa (a.s.) konusunda Yahudilik susmak zorundadır. Suçluluk psikolojisi içinde… İnsanların beynini moloz bilgilerden kurtarmak ise, son yeni dinin görevidir.
İsa’dan sonra 325 yılında, İznik’te toplanan konsül sonrasında resmi Roma Hıristiyanlığı başlamış; o anlayışın dışındaki mezhepler tarihe gömülmüştür. Barnabas İncili’nden bahsediliyor. İznik Katliamı’ndan kurtulan İncillerden biri… Musa (a.s.)ın, Firavunun katliamından kurtulması gibi bir şey….
Hıristiyanlığın ilk zamanlarında bazı mezhepler, İsa´nın öldürüldüğünü kabul etmemiş; onun yerine Simon´un öldürüldüğüne inanmışlardır. Barnabas İncili’ne göre de çarmıha gerilen kişi, Hz. İsa´ya ihanet eden ve bunun cezası olarak mucize olarak İsa´ya benzetilen Yahuda İskariyot´tur. (Bkz. Barnabas–216)  http://barnabas-incili.com/incil/barnabas/22/
Eski tabirle “şeriatların ruhu” diye bir başlık vardı yani “dinin” amacı da diyebiliriz. Bunlar canı, malı, nesli, aklı, dini korumaktır. Baskın kültürler başımızda sağlam akıl bırakmamıştır. Bunun için, Müslümanın yapacağı şey, Kuran’ın dediğine yani Allah’ın sözüne inanmaktır.
Allah’ın buyurduğuna göre, “Her canlı ölümü tadacaktır. ”(Âli-İmrân:185) “Her canlı ölecektir. İsa bir canlıdır. O halde İsa ölmüştür.” Bu, basit bir mantık kuralıdır.
Ku’ran, herkes için indiyse, yapılan tercümelerden birine güvenenler, o tercümeden okusunlar; her gelenin değil de “Allah’ın dediğine” baksınlar. Amentü/ İnandık dedikleri kitaba…
O buyuruyor ki: “Biz, Allah’ın Elçisi olan Meryem’in oğlu İsa Mesih’ı öldürdük” demeleri sebebiyle kendilerini lânetledik; rahmetimizden kovduk. Hâlbuki onlar İsa’yı öldürmediler ve çarmıha germediler. Fakat kendilerine bir benzetme yapıldı. Aslında İsa’nın katli hakkında kendileri de ihtilâf içindedirler. Onların bu öldürme hâdisesine ait bir bilgileri yoktur. Ancak kuru bir zan peşindedirler. Onu gerçekten öldürememişlerdir. (Nisa: 157–158)
Rahmetli Necip Fazıl’ın (ö:1985) kullandığı bir söz vardı. “Güneşi ceketinin astarında kaybetmiş” kişilerden bahsederdi. “Cebi delik ceket” giymeyen kuşakların bunu anlaması güç olabilir ama Hayali Bey’in (ö:1656) O mâhîler ki deryâ içredür; deryâyı bilmezler" mısraını da anlamaları imkansız. Yani balıklar suda yaşarken suyun değerini bilmezler. Eeeee… Sudan çıkınca anlasalar da bir anlamı kalmayacaktır.
Bugün yarın, çooooook uzaktan, Müslüman olmayan birileri gelse, “İsa çarmıha gerilmedi” dese, “bir avuç tuz alıp arkasına koşacak” bir sürü mahlûklar olacaktır. Adam, “İsa çarmıha gerilmedi, demedim.” dediği halde, ardından koşanlar olduğuna göre…

Kur’an okumayı öğrenen her Müslüman ardından “tecvid” öğrenmeye heveslenir. 
Öyle ya! Yapılan her işin güzel yapılması gerekir. Hele bu iş, Kur’an okuma olunca… Bunu gerçekleştirdiği zaman büyük bir zevk duyar; aşka ve şevke gelir. Ama neden?

Tecvid, güzel okuma demektir; Kur’an’ı “güzel okumak” kastedilir. Kur’an “Allah’ın sözü” olunca, “güzel konuşma” anlamına gelir. Yani Kur’an okunurken “Allah konuşuyor” demektir. Öyleyse cümleler düzgün söylenmelidir. Şimdilerde buna “diksiyon” denilmekte; güzel konuşma için diksiyon kursları verilmektedir.

Hoca ya da imam dediğimiz insanlar tecvidden anlarlar. Öğrenir, öğretir; okur, okuturlar. Ama anlamından anlamazlar çünkü “tecvidden anlama” gidiş konusu irdelenmemiştir. Adamın birinin “Biz babadan böyle gördük!” dediği gibi, “Biz hocadan böyle gördük!” der ve devam ederler: “Kur’anı tecvidle okumak gerekir.”

Bize göre de, bu hocalara sormak gerekir: “Ama neden? Ama niçin? Ama niye?

Tecvidin tanımından başlamak üzere, pek çok kaidesi vardır. Ağızdan çıkan harflerin çıkış şekli, harflerden oluşan kelimelerin söylenişi, kelimelerin birbiriyle birleşmesi halinde ne gibi durumların meydana geldiği, ne gibi geçiş kolaylıklarının olduğu gibi soruların cevabı aranır. Anadilimizde olsa anlamak/anlatmak kolay çünkü dilin anlamla doğrudan ilişkisi vardır ama dil yabancı olunca durum değişmektedir. Anlamadan anlamlı konuşma, kavramadan güzel konuşma meydana gelmektedir.

Bu tecvid kaidelerinden biri de sekte’dir. Sekte, “Kur’an okurken, nefes almadan durup-geçmek” demektir. Müzikte “sus işareti” ya da “es” diye ifade edilen şeye tecvidde “sekte” denir. Benim gibi hoca ya da imamlar sekte kaidesini çok iyi bilirler. “Kuran’da dört yerde sekte vardır” diye söze başlar, uygulamalı olarak misallerini verirler. Ama niye? diye sorsanız çoğu bilmezler. Çünkü nedeni sorgulanmamıştır. Askerlikteki “Tüfek çatılacak! Çaaaat!” mantığı bu ilimde de geçerliliğini sürdürmektedir.

Şimdi siz sorun ben cevap vereyim: “Neden?”

Tecvid kitaplarının anası “Karabaş Tecvidi’nden tutun da, en ayrıntılı olarak bu kaideleri anlatan kitaplara bakın. Anlamla ilgili cümleler bulamazsınız; eğer bulursanız, buyurun bize cevap atın. Burada yayınlayalım.

Bu sektelerden biri, herkesin duyup bildiği “Yasin Suresi’ndedir. Kaideye uygun okunduğu zaman cümle şu anlama gelir: Öldükten sonra dirilmeye inanmayan insanlar Kıyamet günü dirilince, “Eyvah, eyvah! Bizi kabrimizden kim kaldırdı? Bu, Rahmân'ın bize vaat ettiği şeydir. Elçiler gerçekten doğru söylemişler!” derler. (Yasin, 52)

Sesi kesip nefes almadan okumaya devam etme yerine hiçbir şey yokmuş gibi okumaya devam edince cümle şu şekle dönüşüverir: “Eyvah, eyvah! Bizi bu kabrimizden kim kaldırdı? Rahmân'ın bize vaat ettiği şeydir; elçiler gerçekten doğru söylemişler!”

Eğer fark etmişseniz, bu cümle, Türkçe öğretmenlerinin okullarda, “cümlede, virgülün konacağı yerin anlamı nasıl değiştirdiğini” gösteren meşhur örneğine benzemektedir.

1- Oku sen de baban gibi, eşek olma.

2- Oku sen de, baban gibi eşek olma.

Virgül, ilgili kelime önüne konulan bir işarettir ama cümleyi okurken “yarım ses civarında sus” anlamına gelir. Tecvidde “sekte” denilen şey de aynen böyledir.

Kur’an’da geçen, sekteyle ilgili öteki cümlelerde de, buna benzer hususlar yüzünden, nefes alıp vermeden; susup geçmek doğrudan doğruya anlamla ilgilidir. Dinleyenin sesi yanlış algılama ihtimalini, yanlış anlama halini ortadan kaldırmak için tedbir almadır. Yoksa can boğaza dayandığında, kurtaracak "Doktor!!!" yerine  "Çorbacı!!!" diye bağırmış olabiliriz. (Kıyame, 75/27)

Kuran'ı okumak, anlamak için; tecvid kaidesi sekte ise yanlış anlamayı önlemek içindir. “Tecvidden anlama” aslında “ağızdan çıkanı kulağın duyması” yani “anlamı anlamak” demektir.

Acaba Kur'an okurken ağzımızdan çıkanı kulağımız duyuyor mu?

http://www.edebiyatevi.com/yazi-guncelle/26279_sekte%C2%B4den-anlama.html

KAYSERİ ERMENİLERİ

Bağıra bağıra “Geliyorum!” diyen Ermeni bağlığının 100. yılı nedeniyle siyasi erk de tepki olarak açıklamalar yapıyor. “Yumurta kapıya gelince saman diye gıdaklayan tavuk” psikolojisi yaşanıyor.

Daha önce Türk Tarih Kurumu Başkanlığı, bu dönem Kayseri milletvekilliği yapan, Prof Dr. Yusuf Halaçoğlu, TTK başkanı iken Kayseri İl Kültür Müdürlüğü’nde Ermeni tehciri/bir ilden başka bir ile göçe zorlanmasıyla ilgili bir konferans vermişti. Ben de (kim oluyorsam) bu yazıyı 2000’lerin başlarında, yerel basında yazmış ve “38 Kayseri Yazıları-(2007) kitabımda yayınlamıştım.

Bir kere Osmanlı’da bir nüfusu bir ilden başka bir ile göndermenin adı ‘iskân’dır. İskân, fetih sonrası nüfusu dönüştürmek ve yaramazlık yapanların ortamını değiştirmek için hep yapılmıştır. Son dönemde “İttihad ve Terakki” yönetiminin çıkardığı kanunun da adı iskândır. Buna rağmen işin uzmanlarının tehcir kelimesini kullanması, “kendi ayağına sıkmak” gibi bir şeydir. Hani Türkiye’deki aydınların sınırımızdaki ülkelere “orta-doğu” demesi gibi. Yakın doğu neresi acaba? Belli ki kavramlarımızı bile Batılılar oluşturuyor.

Biz geneli uzmanlarına bırakarak Kayseri’ye özgü durumdan, yerel kaynaklardan hareketle, bahsetmek isteriz.

Kayseri ve köylerindeki vatandaşın 1831–1860 arasındaki “Nüfus Müfredat Defteri” yani seyahat trafiğine baktığımızda, Müslüman, Rum ve Ermenilerin büyük ölçüde iç içe yaşadıklarını görmekteyiz. Ayrı mahalleler olduğu gibi, Rumlarla Ermenilerin, Ermenilerle Müslümanların ortak yaşadığı mahalleler mevcuttur. Mesela meşhur Talas’ın Han Mahallesi’nde Rumlar, Harman mahallesinde Müslümanlar, Kiçiköy’de ise hepsi karışık oturmaktadırlar.[1] Yani her şey yolundadır.

1. Dünya Savaşında durum değişir. Osmanlı Devletinde “Sadık teb’a/uyumlu vatandaş” adını alan Ermeniler dış düşmanlar ve Ermeni terör örgütlerinin gazına gelir; vatana ihanet ederler. İttihad ve Terakki Yönetimi, doğru durmayan Ermeni’lerin yerlerinin değiştirilmesine karar verir. İl mutasarrıfı/valisi Zekai Bey, dürüst çalışacak bir ekip arar ve komisyon başkanlığını zamanın Belediye Başkanı Rifat Çalıkağa’ya verir. Bünyan’ın Ekrek Köyü’nden işe başlanır ve “devlete sadakatsizlikleri yüzünden hükûmet tarafından başka yere nakledilecekleri” haber verilir. En yakın Sarız karakoluna teslim edilerek Haleb’e gönderileceklerdir.[2] O tarihte Halep, Gaziantep gibi ülkenin bir vilayetidir. Yani sınır dışı etme hadisesi değildir. Osmanlı, çeşitli tarihlerde fetih, Türkleştirme, İslamlaştırma, savunma vb. çeşitli amaçlarla “iskân” siyasetini herkese uygulamıştır. Mesela bugünkü İsrail’in elinde olan stratejik Golan Tepeleri civarına -Araplara güvenmediği için- Türkmen ve Çerkezleri yerleştirmiştir. Toroslarda göçebe yaşayan Avşar topluluklarını yerleşik hayata zorlamış ancak onlar Dadaloğlu’nun ifadesiyle “Ferman Padişah’ın dağlar bizimdir” demiştir. Yani Ermenilerin yer değiştirmesi ilk değil; sondur.

1915 yılı genel sürgün emri verilir. Savaş şartları gereği olarak, Ermenilerin Anadolu’dan çıkartılmaları gerekmektedir. Bazı Müslümanlar komşu ve tanıdıkları olan bazı Ermenileri korurlar. Mesela İslam adını almalarını sağlayarak göçden kurtarırlar.

1918’de geri dönme hakları verilir. Giderken yanlarında olan kanun, dönüşte de yanlarındadır. Valinin, dürüstlüğüne güvendiği için görev verdiği Çalıkağa, bir siyasi rakibi tarafından şikayet edilir. Görev verilirken kanun yanında olan Çalıkağa, dava edilirken kanun karşısındadır.

O yıllarda tren yolu Niğde/Ulukışla’ya kadar gelmektedir. Hastalanan eşini İstanbul’a götürmek için yola çıktığında ‘her milletten askerler’in kendisini işaret etmeleri yüzünden eşine refakat edemez; İstanbul’daki kayın biraderine telgraf çekerek problemine çözüm getirir.[3] Yani mütareke sonrasında bu işle ilgisi olanlara hesap sorulmuştur.

O yıllarda ‘7 düvel’ denilen devletlerin Osmanlı toprakları üzerindeki emelleri çok geçmeden gerçekleşmiştir. Ermeniler İngiliz ve Amerikan gibi devletlerce, silahla beslenen Ermeni çeteleri olarak kullanılmıştır. Onlara yataklık eden Grogeryan Ermeniler için de İstanbul konumunda olan Haleb’e göç uygulanmıştır.

Türklerin Anadolu’ya girişi olan 1100’lü yıllardan itibaren yüzyıllarca birlikte ve iç içe yaşayan, son asırlarda “sadık teb’a” adını alan Ermeniler ne olmuş da ülkenin bir şehrinden başka bir şehrine göçe zorlanmışlardır?! Değişen ve değiştirmeye kalkışan kim olmuştur? Savaş şartları yaşanmışsa -ki öyledir- savaşın kanunları bellidir. İhanetin bedeli ağırdır ve ödenmelidir. Ülke içindeki sürgün de nedir ki!

 SÖZLÜ KÜLTÜRÜN KÖKLERİ

Biz, gaz lambası yanan odalarda, büyüklerin sohbetlerini ve masallarını dinleyerek büyüdük. Sedir büyüklerin yeriydi. Özellikle uzun kış gecelerinde, komşular birbirine “mahleci/mahalleci” gelirdi. Sohbet edilirdi.

Rahmetli babam anlatırdı: Babası, geceleri uyuyamazmış; zaman 1950 öncesi, elektrik yok, gaz bulunmaz. "Güneyin taşını kuzeye, kuzeyin taşını güneye taşıdım; sabahı edemedim." dermiş. Babam da sabahı getiremeyince bunu anlatırdı. Ne kadar gülünç gelirdi; yatacaksın da uyku tutmayacak. Ben de bugün, gece yarımda yatıp bir buçukta geri kalktım; uyku tutmamıştı. rahmetlinin anlattıklarını hatırladım.

Rahmetlinin sesi güzeldi. Karacoğlan'ı, Refik Başaran'ı şimdilik geçelim de, Seyrani(ö:1866)den de türküler söylerdi. Bizim kaza / ilçenin adı eskiden Develi Karahisarı'ymış. Develi nere ki. Şimdiki Develi İlçesi eskiden Everek’ti. Şimdiki Yukarı Develi'ye çıkan kişi, Karahisar’a bakıp gözünü sağa oynatınca Kesteliç/Gülbayır’ı görür.

Aynı türküyü, babamın küçük kız kardeşi/amem, işleme/dantel işlerken söylerdi: Belki de Küçükağa’sından sık sık dinlediği için.

"Seyrani'nin cebi delik/ Her ne koysam döker saçar"

Dinlediğimde çocuktum; arkasını unuttum; açsam kitabından bulurum ama burada ne varsa, rahmetli'den kalmalı. Ona babasından kaldığı gibi. "Seyrani'nin cebi delik!" Çocukluk işte. Sanki aba’sı cebinin astarını dikmez miymiş?! diye düşünürdüm. 25 kuruş koysa, düşer. Yazık olur.

Rahmetli, atı çok severdi. Benim hatırladığım kadarıyla öküzü çok kullanmıştı. Sonraları yine at aldı ama at, öküzün yaptığı işi yapamıyordu. Güçlü diye -aslında ata benzediği için- katır aldı. Kara katır'ın adı "kara kız"dı. Bilmem kaç beygir gücü vardı. Aynı günlerde 65 beygirlik traktörler çıkmıştı; alacak parası da vardı ama alamadı. "Kurt, gördüğünü ulurmuş." derler.

Sonunda hepsini sattı, eşeğe kaldı. Ama bir eşeği vardı; at gibi. Ne derse yapar, ne yapsa anlardı. Onun da “kara kızdı” adı. Kara kızı çok severdi. "Çoğu adamdan anlayışlı" derdi. Yüksek olduğu için artık binemiyordu, “sat” dediler. İyi de para verilmişti; satamadı. Kendisi rahmetli olunca, komşu köydeki müşteriyi çağırdık; hayrına verdik. Oysa adam bir yıl önce parayla alamamıştı.

Eskiden Ahır sekisi'nde oturulurmuş. Biz görmedik ama işittik. Evin bir odası gibi, ahırın bir odası evmiş. İnsanlar ya ahırdan odaya ya odadan ahıra geçermiş. "Oturduğu ahır sekisi, çağırdığı İstanbul türküsü!" sözünü anlamakta güçlük çekmedik. Çünkü biz hayvanlarla iç içe yaşayan bir geçmişten geldik. Evimizin altı ahırdı. Kışın “alttan ısıtmalı” gibi olurdu. Zaten odanın tabanı topraktı.

Bekar gençlerin, yaz akşamları eve geç gelme sevdaları vardı. “Saat dokuz delikanlısı” denirdi. Babamız da bir zamanlar delikanlıydı, aynı şeyleri yaşamıştı ama duramazdı. Hani derler ya: “Yük devesi anırgan olurmuş.” Geç kalınca kızar; “Çok gezen pabuç, b.k getirirmiş!” derdi.

Rahmetli gençliğinde, köyün iki km. doğusunda bulunan, kayadan oyma inlerin bulunduğu "Ağasma”da, çok davar yemlemiş, çok köpek beslemiş, çok kurt sürüsü görmüş. Bozkurt'u duyarsınız ama yalımsak'ı işittiniz mi? Biz zaten kurt’u “canavar” olarak bilirdik.

Babam, benim çok sonra "Dede Korkut Hikâyeleri”nde bulduğum; "Basat'ın Tepegözü Öldürmesi" hikâyesini babasından, Ağasma'da dinlemiş. Hatta Tepegöz, oradaki ağılda, 300 koyun tek tek ağılın kapısından çıkarken yoklamış. Ne ki Basat akıllı. Koyun postuna bürünmüş. Olay Ağasma'daki ağılda olmuş. Şimdi düşünüyorum da, "Keşke rahmetliye babasının anlattığı hikâyeyi, Türkistan'da yaşamış Dede Korkut'tan okusaydım." diyorum. Ama bırak; kendi saflığında, el değmemişliğinde kalsın. Onlar Derbentbaşı'nın hemen altındaki kayalıkları oyup adını Kesteliç koymadılar mı?! İç Kestel'den inip Yavaş'a nazır ovanın adını Kestelic koymadılar mı?! Eski Kestelic geride kaldı. Kestelic'in ise şimdiki adı Gülbayır. Köy, bayırda kurulmuş; girişinde 1. km. bayır yol var. Ama insanı çalışkan ve üretici. Bu yüzden, ben ilkokuldayken, okulumuzun girişinde yazardı: Gülbayır Köyü İlkokulu. Ama biz sorulunca "Kestelic'liyiz derdik. "Kesteliç'li / Kerme dişli!" diye dalga geçerlerdi. Kerme ne diyeceksiniz. Ahırdaki hayvanların pislikleri yine ahıra bastırılır. Üzerine kuruluk atılır. Çiğnene çiğnene kalıbını alır. Bahar gelip hayvanlar dışarıya, yaylıma çıkınca kurur. Yazın bel küreğiyle parça parça kesilerek kalbur'larla, kucakta dışarı çıkarılır. Kalbur mu? Gözer'in küçüğü. Kermeler güneşte kuruyunca toplanıp bir yere kayılır. Kışın odunla birlikte yakılır. Onlar kok kömürünü bilmezlerdi siz de b.k kömürünü bilemeyebilirsiniz.

“İçerde soy davası / Dışarda köy davası" derler ya. Biz de öte mahalleye hava atardık: "Öte mahallenin uşağı / Kendirden kuşağı!"

Komşu köy dedim de aklıma geldi. Komşu köyümüz Erdemesin. İçeri köy Rum köyü. Battal Gazi, bizim köy İç-Kestel'de olduğu için, yani Türkmen olduğundan, bayırlara tırmanmayıp keseden kestirmeden geçmiş. "Kes de geç!" demiş. Hikâye bu ya. Adı Kestelic kalmış. Rum Köyünün üç tarafı yalçın kayalık, daracık bir girişi var. "Ben de burayı almazsam, bana Er demesin'ler demiş ve almış. Köyün adı Erdemesin kalmış. Derken aynı yıllarda pırpırlı askerin biri, o köylü bir ere memleketini sormuş. "Erdemesin" deyince "Olmaz!" demiş. Bundan sonra sizin köyün adı Erdemli olacak ve olmuş. "Tüfek çatılacak; çaaatt!" O er, o gündür bugündür erdemli olmalı!

Hikâye dedim ya, Kes de geç’in de yakıştırma olduğunu bu yaşta anladım. Geçen yaz Keşlik Köyü’ne, camisindeki tarihi eski yazıyı tesbite gittiğimde, kayadan oyma Keşiş’liği gezdim. Oradaki “Kestel’i görünce, “Haaa..” dedim. Kefek kayalara oyma evlerden oluşan yerleşim birimi olmalıydı.

Rahmetli bir vesileyle anlatırdı. Nasreddin Hoca bir gün eşeğiyle gidiyormuş. Eşeği, yola akıtan başka bir eşeğin pisliğini koklamış. O da inip, kokladığını eşeğin torbasına doldurup boğazına asmış. Ardından: “Kokladığın gibi ye!” demiş. Bunu, oğlanın istediği kıza, kızın da istediği oğlana verilmesi için anlatırdı. Büyüklerin sözü dinlenmezse, herkes isteyerek yaptığının sonucuna katlanmalıydı. Kimseye suç yüklenmesin. Herkes, kokladığını ...Ders, alınmıştır. Şimdikiler, "Mesaj yerine ulaştı" diyorlar.

Ya Rabbi, ne kadarda eşekle ilgili sözü vardı. Ona da babasından kalmıştı. Babam diye demiyorum. Atasözü. Dediğini yapmadığımız, sözünü tutmadığımız zaman misal getirirdi: "Eşeği sahibinin dediği yere bağla da, kurt yerse yesin!"

Kaygısız geçmeyen günlerini anlatmak için, kendi kendine söylenirdi: Adam, “Bu gece rahat bir uyku uyuyacaktım; komşunun eşeğini kurt yedi!” demiş.

Misaller hep hayvanlardandı.

- Alışmadık g.tte kuskun mu durur?!

- Olacak oğlak, b.kundan belli olur.

- Ev danası öküz olmaz.

- İti öldürene sürütürler.

- Öküzün büyük olsun da, çifte yürümezse, yürümesin.

- Tosun cızıya yatınca çiftçi koca öküzü dövermiş; sen ona göz kırptın diye. “Temsilde hata olmaz.” derler işte.

Toy delikanlı iken, her gün işe gitmeye erinirdik. En iyisi yemek yemeyip işten sıyrılmaktı. Babamız olmadığı zaman bir yolunu bulur, küser; yemeği yemezdik. Ağabeyimiz sofradan mesajı gönderirdi: Mallara saman verilince öküz “Beni her gün çifte koşuyorlar; inek ahırda yatıyor” diye yemi yemezmiş. İnek yemeye devam eder: “Ben yemi yiyeyim de çifte gidecek belli olur!” dermiş. Ac acına işe giderdik ama bir defa.

“Üç kuşak” boyunca neler oldu neler. Ahır sekisinden apartman dairesine geçtik. Ama rahmetliden aldığım kültür, “Sen Türkmen misin kesin bilmiyorum ama Türk’sün.” diyordu.

Uykumun kaçtığı bir gecede, “güneyin taşını kuzeye, kuzeyin taşını güneye atacak” durum kalmadığı için, kalkıp bunları yazmasam, aklımda kalmayacak; unutulmuş bir rüya olacaktı. Kalktım; bilgisayarın başına oturdum, yazdım. Sanıyorum, namaza kadar beni uyku tutmaz; kılmadan da yatarsam, şeytan kulağıma işer. Rahmetli, güneş doğmaya yaklaşırken kılınan sabah namazına "Sel önünden kütük kapar gibi." derdi. O da bir şey. Ya sel alıp götürürse...

Elektriğin olmadığı, gazın bulunmadığı bir dünyada, babamı uyku tutmayınca “babasının dediği”ni söylerdi. Kendisi harfleri çatmayı yani okuma / yazmayı askerde, kendi anlattığına göre “bir gecede” kavramıştı. Babası Yusuf Ağa’nın (Y. Işık) mührü sonunda bana hatıra kaldı.

Elektrikli, bilgisayarlı gecelerde, uykum kaçınca rahmetlinin Seyrani’den söylediği türkü aklıma gelir:

"Sekiz olur dokuz olur

Tosun büyür öküz olur

O da bir gün göbe s.çar."

Bu kıta, bir dörtlük olmalıydı; yine birini unutmuş olmalıyım. Seyrani kitabı elimi uzatacağım rafta duruyor, ama eksiği bulup yazsam ne önemi var! Göb’ü okuyanlardan kaç kişi anlıyor, biliyor ki ? Hele “göbe sıçma”nın anlamını? Yani psikolojisini!

Ben işte tam oradaydım.