KUR’AN OKUMAK

1. Kur’an’a karşı görevlerimiz nelerdir?

1. Kur’an’ı sahih bir okuyuşla okumayı öğrenmek

                “Kim ki Kur’an bilmedi sanki dünyaya gelmedi.” Yunus Emre

2. Onun mana iklimine nüfuz etmek, tertîl ile okumak (tahkik-tedvîr-hadr)

3. Tefekküründe derinleşmek

4. Ahlakıyla ahlaklanmak

5. Hürmet ve muhabbet dolu bir kalbî kıvamla Kur’an’a yönelmek

6. Hayatın her anında onun talimatları doğrultusunda yaşamak

2. Kur’an’ı niçin okumalıyız?

1. Âyetler üzerinde düşünmek ve öğüt almak için Kur’an okumalıyız.

كِتَابٌ اَنْزَلْنَاهُ اِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُٓوا اٰيَاتِه۪ وَلِيَتَذَكَّرَ اُو۬لُوا الْاَلْبَابِ

«Ey Peygamber! İnsanlar mesajları üzerinde düşünsünler ve aklıselim sahipleri ders alsınlar diye biz sana bu bereket kaynağı kitabı indirdik.»  (Sâd, 38/29)

Tefekkür: Deliller hakkında düşünmek

Tedebbür: İşlerin sonuçları hakkında düşünmek

Tezekkür: En sonunda mana ve maksadı anlamak ve öğüt almak

2. Müjdelere nail olabilmek için Kur’an okumalıyız.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَى عَبْدِهِ الْكِتَابَ وَلَمْ يَجْعَلْ لَهُ عِوَجًا (1) قَيِّمًا لِيُنْذِرَ بَأْسًا شَدِيدًا مِنْ لَدُنْهُ وَيُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا حَسَنًا (2) مَاكِثِينَ فِيهِ أَبَدًا (3)

«Hamd; bütün övgüler, şükürler yalnız Allah’a mahsustur. O Allah ki, kuluna Kur’an’ı indirmiş ve onda hiçbir tutarsızlığa yer vermemiştir. Allah, Kur’an’ı her yönüyle mükemmel bir vahiy olarak, kendi katında kafirler için hazırladığı şiddetli azap hakkında uyarıda bulunmak, imanlarına yaraşır güzellikte davranışlar sergileyen müminleri de büyük bir mükafatla ki onların mükafatı, içinde temelli kalacakları cennettir- müjdelemek için indirmiştir.»  (Kehf, 18/1-3)

İnzâr: Eğitimde ödüllendirme de uyarı da önemlidir. Peygamberler hem müjdeci hem de uyarıcıdırlar. İmanına yaraşır iş yapmak isteyen (sâlih amel) yapmalıdır. En güzel sâlih amellerden birisi de Kur’an okumaktır.

3. Azim ve kararlılığımızın güçlenmesi için Kur’an okumalıyız.

قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا وَهُدًى وَبُشْرٰى لِلْمُسْلِم۪ينَ

«De ki: Bu Kur’an’ı, Rûhu’l-Kudüs (Cebrail) rabbinin katından çok esas bir maksatla, yani müminin azim ve kararlılıklarını güçlendirmek, Allah’a teslimiyet gösterme arzusunda olanlara bir rehber ve müjde olmak üzere indirmiştir.»  (Nahl, 16/102)

bi’l-hak ifadesi: Çok esas bir maksatla anlamındadır.

4. Problemlerimizi çözebilmek için Kur’an okumalıyız.

يَٓا اَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَٓاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَشِفَٓاءٌ لِمَا فِي الصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِن۪ينَ

«Ey insanlar! Rabbinizden size bir öğüt, kalplerdeki hastalıklara bir şifa, inananlara bir rehber ve rahmet gelmiştir."  (Yûnus, 10/57)

Gıybet, dedikodu vb. gibi malayani, kalbî hastalıkların şifası Kur’an okumaktır.

5. Allah’a karşı gelmekten nasıl sakınacağımızı öğrenebilmek için Kur’an okumalıyız.

وَكَذٰلِكَ اَنْزَلْنَاهُ قُرْاٰناً عَرَبِياًّ وَصَرَّفْنَا ف۪يهِ مِنَ الْوَع۪يدِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ اَوْ يُحْدِثُ لَهُمْ ذِكْراً

«İşte bu vahyi sana Arapça okunup tebliğ edilen bir hitap olarak indirdik ve onda uyarı mesajlarımızı tekrar tekrar dile getirdik ki müşrikler Allah’a ortak koşmaktan artık sakınsın yahut Kur’an onların ibret alıp gafletten uyanmalarına vesile olsun.»  (Tâhâ, 20/113)

Zikr: Hatırlatma demektir. İnsan Kur’an okudukça her an Allah’a karşı gelmekten sakınması gerektiğini hatırlar. Kur’an bu yönüyle insana unuttuğu görev ve sorumluluklarını sürekli hatırlatır.

6. Doğruyla eğriyi ayırabilmek için Kur’an okumalıyız.

اِنَّٓا اَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِّۚ فَمَنِ اهْتَدٰى فَلِنَفْسِه۪ۚ وَمَنْ ضَلَّ فَاِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَاۚ وَمَٓا اَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَك۪يلٍ۟

Ey Peygamber! Biz sana Kur’an’ı insanlara doğru yolu göstermek maksadıyla gönderdik. Her kim (Kur’an’a kulak verip) imana gelirse bu kendi lehine olur; ama her kim de Allah’a ortak koşmaktan vazgeçmemeyi yeğlerse bu sapkınlığı sırf kendi aleyhine olur. Bilesin ki sen onları ille de imana getirmekle yükümlü değilsin.»  (Zümer, 39/41)

7. Yaşadığımız ortamı cennete çevirmek için Kur’an okumalıyız.

«Samimi ve Allah’ın rızasını kazanmak için olmak kaydıyla mümin kişi nerede Kur’an okursa (ev, okul, cami, bağ-bahçe) oraya rahmet ve bereket yağar, melekler ve sekînet etrafını kuşatır.»

(Tirmizi, Kıraât, 3; İbn Mâce, Mukaddime, 17; Ahmed b. Hanbel, 3/81, 4/281,293)

«İçinde Kur’an’dan bir şey olmayan kişi harap olmuş bir eve benzer.

(Tirmizi, Fedâilü’l-Kur’an, 18; Dârimî, 2/429; İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, c.7, s.512.)

Siz Kur’an’a küllünüzü vermezseniz o size bir cüz’ünü vermez. Mü’minin şeytana karşı üç kalesi vardır: Cami, namaz, Kur’an okumak. Useyd b. Hudayr’in hikayesi.

3. Kur’an’ı ne kadar ve nasıl okumalıyız?

1. Tilavetimiz manadan kopuk olmamalıdır.

Kur’an’ı anlamadan okumak, bal kavanozunu dışından yalamak gibidir. Mümin kimse Kur’anı bir ömür elinde, dilinde, kalbinde ve hayatının merkezinde tutmalıdır.

Fudayl b. Iyaz’a atfedilen şu söz bu konuda gerçekten anlamlıdır: “Kur’an kendisiyle amel edilmek için indirildi. İnsanlar ise onun sadece okunmasını amel edindiler.” Akif’in şu ifadeleri de bu konuda çok mahir ve manidardır.

İbret olmaz bize, her gün okuruz ezbere de                    Lafzı muhkem yalnız anlaşılan Kur’an’ın

Yoksa bir maksat aranmaz mı bu ayetlerde                          Çünkü kaydında değil hiçbirimiz mananın.

2. Ne kadar sürede bir Kur’an okumalıyız?

Zeyd b. Sâbit’e Kur’an’ın bir haftada hatmedilmesi hakkında sorulmuştu. O şöyle dedi: “Ben Kur’an’ı 15 veya 20 günde bir hatim yapmaktan hoşlanırım. Neden diye sorarsan, bu takdirde ibretleri ve hikmetleri daha iyi tefekkür eder, manaları daha iyi idrak ederim.”

Abdestli olmalı, istiaze yapmalı,  Kur’an’ı tam bir yoğunlaşma ve yöneliş haliyle okumalıyız.

Kur’an okumaya gözyaşlarımız eşlik etmelidir, sesli de olsa sessiz de olsa tecvide riayetle tilavet etmeliyiz.

Kur’an okuma edebine riayet etmeli, hoş bir sada ile okumalı, yer ve mekânına özen göstermeliyiz.

3. Hâfız-ı Kur’an olmak mı, hâmil-i Kur’an olmak mı?

Bu noktada hâfız-ı Kur’an ve hâmil-i Kur’an ifadeleri önem kazanmaktadır. Bu iki ifade de Kur’an’ı ezberleyenler için kullanılsa da anlam bakımından farklı olmalıdır. Hâmil-i Kur’an olmak ezberlemeyi de içinde barındıran “aklı Kur’an’a kurban etmek” ve “yürüyen Kur’an olmak” anlamındadır.

4. Kur’an okuma Rabbimize iltica ettiğimiz kapımızdır.

Hamza b. Habîb ez-Zeyyâd kendisini ziyarete gelenlere şöyle soruyordu: “Kur’an’dan bir şeyler ezberliyor musunuz?” Muhataplarından hayır cevabını alınca; “Sizin haliniz ne olacak? Ne tadınız var ne tuzunuz? Ne ile besleneceksiniz? Ruhunuzu ne ile ilhamât-ı Rabbâniye açacaksınız? Rabbinize ne ile yalvarıp yakaracaksınız? demişti.

4. Kur’an Okumak Bize Neler Kazandırır?

Kur’an okumak bir müminin rabbiyle buluşması ve O’nunla konuşması demektir. Kur’an okumak hem dünyada hem de ahirette büyük bir kazançtır.

1. Kur’an okuyan kimselerin büyük bir kazanç içerisinde oldukları, bazı ayetlerde şöyle belirtilir:

إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلوٰةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلاَنِيَةً يَرْجُونَ تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ.

 لِيُوَفِّيَهُمْ أُجُورَهُمْ وَيَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِۤ إِنَّهُ غَفُورٌ شَكُورٌ

“Şüphesiz, Allah'ın kitabını okuyanlar, namazı kılanlar ve kendilerine rızık olarak verdiğimiz şeylerden, gizlice ve açıktan Allah yolunda harcayanlar, asla zarar etmeyecek bir ticaret umabilirler. Allah kendilerine mükâfatlarını tam olarak versin ve kendi lütfundan daha da artırsın diye (böyle yaparlar). Şüphesiz O, çok bağışlayandır, şükrün karşılığını verendir.” Fâtır 35/29-30

Yine devamındaki ayetlerde Yüce Rabbimiz şöyle buyurur:

ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ

جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَلُؤْلُؤًا وَلِبَاسُهُمْ فِيهَا حَرِيرٌ

“Sonra bu kitabı kullarımızdan seçtiğimiz kimselere miras bırakmışızdır. Onlardan kimi kendine yazık eder, kimi orta bir yol takip eder, kimi de, Allah'ın izniyle, iyiliklere koşar. İşte büyük lütuf budur. Bunlar, Adn cennetlerine girerler. Orada altın bilezikler ve incilerle süslenirler, oradaki elbiseleri de ipektir.” Fâtır 35/32-33.

2. Hz. Peygamberin de Kur’an tilâvetinin kazandırdıklarıyla ilgili birçok hadisleri bulunmaktadır:

Bunlardan birkaç tanesini şöylece ifade edebiliriz:

1. “ Sizin en hayırlınız Kur’an’ı öğrenen ve öğreteninizdir.”

2. Hz. Âişe’nin rivayetine göre Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:  

“Kur’an’ı gereği gibi güzel okuyan kimse, vahiy getiren şerefli ve itaatkâr meleklerle beraberdir. Kur’an’ı kekeleyerek zorlukla okuyan kimseye de iki kat sevap vardır.”

3. Ebû Ümâme Hz. Peygamber’in şöyle söylediğini rivayet eder:

“Kur’an’ı okuyunuz! Zira o, kıyamet gününde sahipleri (yani onu okuyanlar) için şefaatçi olarak gelecektir.”

4. İbni Mes’ûd’un rivayeti de şöyledir:

“Kim Kur’an’dan bir harf okursa, onun için bir iyilik sevabı vardır. Her bir iyiliğin karşılığı da on sevaptır. Ben, elif lâm mîm bir harftir demiyorum; bilâkis elif bir harftir, lâm bir harftir, mîm de bir harftir.”

5. Abdullah b. Amr b. As da şöyle rivayet etmiştir:

“Her zaman Kur’an okuyan kimseye şöyle söylenecektir: “Oku ve yüksel, dünyada tertîl ile okuduğun gibi burada da tertîl ile oku. Şüphesiz senin merteben, okuduğun âyetin son noktasındadır.” 

Eleştirel Düşünme:

Dosta yapılan güzellemeler, iltifatlar, komplimanlar boş sözlerdir. Aklı uyuşturur, nefsi azdırır, kalbi kibirlendirir. Dosta ihanettir. Ballı zehirdir.

Dosta yapıcı eleştiriler, temiz bir dil ile olanı olduğu, görüleni görüldüğü, düşünüleni düşünüldüğü gibi aktarmak, hakikati, doğruları, gerçekleri, düşünüleni olduğu gibi ifade etmek, söyleyebilmek erdemli insanın özelliklerindendir.

Birey için fayda odaklı düşünme, iş ve eylemdir. Bireye moral gücü ve ışık olur, aklı çalıştırır ve nefsi terbiye eder, kalbi yumuşatır, eylem yeteneğini ve iradesini geliştirir.

Yapmak istediklerini istediği gibi gerekçelendiren, yaptıklarını istediği gibi meşrulaştıran insanın yapamayacağı kötülü, söyleyemeyeceği yalan, aldatamayacağı sistem yoktur. Gerçeklerden kopuş masum bir yalanla başlar. İnsanı hakikate götüren yolun rotası bir milim kaymaya başladığında yoldan çıkmanın sonu gelmez. Rasyonaliteden bir kez kopuş başladığı zaman çürüme, yozlaşma öylesine hızlı artar ki insan kendini bile tanıyamaz.

Eleştirel düşünme aklın muhakeme, münazara, idrak, bilinç, sağduyu, etik, ahlak ve değerlere açılan kapısıdır. Nefsin, kötülüğü, azgınlığın otomatik fren mekanizmasıdır.

Akıl ve merhamet duygusu Yüce Yaradan tarafından sadece insana verilen bir ayrıcalıktır. Akıl ve merhameti birbirine bağlayan köprü eleştirel düşüncedir. Bu köprü yıkılırsa akıl ve merhamet arasındaki iletişim ve denge mekanizması kaybolur. İnsan bambaşka bir varlık haline dönüşür. İnsan aklı insanlık için en büyük tehdit haline gelir. Günümüz dünyasındaki sorunların kaynağı da bu tehdit ile ilişkilidir. Eleştirel düşünce insanlığa ışık ve rehber olarak Yüce Yaradan tarafından insana bahşedilmiş istisnai bir nimettir. Akıl gözü ile görebilen, gerçeklerle yüzleşebilen, muhakeme edebilen, merhametli insan, eleştirel akla sahip bir canlı olarak medeniyetin özü ve çekirdeğidir. Argüman temelli akıl yürütme, yeryüzünden uzayın derinliklerine giden yolun fenerleridir. İnsanlığın yüce değerleri, akıl, emek ve merhamet yaşamın temel güvencesidir. Bu güvencenin anahtarı da sorgulayan akıldır.

Eleştirel Düşüncenin Temel Prensipleri:

1.       Şüphecilik

2.       Bağımsızlık

3.       Mantıklı düşünme

4.       Kanıt ve veri

5.       Karşıt görüşleri anlama

6.       Sorular sorma

7.       Eleştiri